28 سپتامبر بعنوان روز جهانی هاری نام گذاری شده وهرساله سازمانهای ذیربط سعی درافزایش آگاهی افراد جامعه درمورد بیماری هاری دارند.درکشورما نیز نهاد هایی دررابطه با بیماری هاری مسئولیت دارند ازجمله سازمان دامپزشکی، مدیریت بیماریهای وزارت بهداشت ودرمان و… که همواره در راستای مهار این بیماری در تلاش هستند.
هاری نوعی بیماری ویروسی است که ویروس آن از طریق بزاق حیوان هار و محل گازگرفتگی وارد بدن شده و به سمت اعصاب انتهایی در ماهیچه ها می‌رود و شروع به تکثیر می‌نماید. این ویروس در انسان و سایر پستانداران خونگرم قابلیت رشد و تکثیر دارد.متاسفانه باید گفت در صورت ابتلای فرد به ویروس هاری، مرگ او طی چند روز پس از شروع اولین علایم آن قطعی می باشد. خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم و ساخت واکسن بیماری های مختلف، هاری قابل پیشگیری می باشد.اگر فردی به ویروس هاری آلوده شد، باید فورا به مراکز درمانی برود و واکسن هاری تزریق کند. در این صورت امکان نجات از مرگ افزایش پیدا می کند.
این بیماری به دلایل ذیل دارای اهمیت می باشد:
۱ ـ میزان کشندگی بـــــــالا ( صددرصد) به طوری که پس از ظهور علایم بیماری چه در انسان و چه در حیوان درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ می باشد.
۲ ـ افزایش روند موارد حیوان گزیدگی انسانی که بناچار سالانه مبالغ زیادی صرف خرید سرم و واکسن ضد هاری جهت درمان و پیشگیری می گردد.
۳ ـ تلفات و خسارات اقتصادی زیاد
۴ ـ و …
عامل بیماری:
ویروسی است بی هوازی و نروتروپ یعنی تمایل به سیستم عصبی دارد و وقتی به سیستم عصبی مرکزی حمله نماید تقریباً همیشه موجب مــــــرگ میزبان می گردد.
ویروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتی گراد در مدت ۱۵ دقیقه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت ۳۵ ثانیه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتی گراد در مدت چند ثانیه از بین می رود.
بنابراین برای ضدعفونی وسایل آلوده کافی است چند دقیقه آنها را بجوشانید و یا از فنل و الکل استفاده نمایید.
راههای سرایت بیماری :
۱ ـ اصلی ترین راه سرایت بیماری از طریق گازگرفتن به وسیله حیوانات می باشد. در مورد گربه و گربه سانان از طریـــــق پنجه کشیدن انتقال بیماری صورت می گیرد، زیرا گربه دایماً مشغـــــــول لیسیدن پنجه ها یش می باشد و پنجه ها آلوده به بزاق می شوند و در موقع پنجه کشیدن می تواند ویروس را از طریق خراش به انسان منتقل نماید.
۲ ـ راه پوست:بیماری هاری از راه پوست سالم قابل سرایت نیست، ولی اگر کوچکترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد قابل سرایت می باشد.
۳ ـ راه مخاط ها :سگها و گربه های به ظاهر سالم که در اواخر دوره نهفتگی بیماری هاری هستند می توانند ویروس را از طریق لیسیدن مخاط لب ـ چشم و بینی به صاحبان خود منتقل نمایند.
۴ ـ انتقال از راه دستگاه گوارش: انتقال بیماری از این طریق بعید به نظر می رسد، ولی باید از خوردن گوشت و سایر فرآورده دامهای مبتلا به هاری خودداری نمود.
علایم بیماری هاری
علایم اولیه آن عبارت است از :
– سرفه
– خستگی
– تب
– سردرد
– بدن درد
– سوزش در محل گاز گرفتگی
– کاهش اشتها
– احساس تهوع
– درد عضلانی
– گلو درد
فردی که مورد گاز گرفتگی سگ قرار گرفته، در طول این دوره ممکن است به صدا و نور بسیار حساس شود.
مرحله نهایی بیماری هاری، دوره حاد عصبی نام دارد. در طول این دوره، ویروس هاری سیستم عصبی مرکزی فرد را آلوده می کند. علایم نهایی هاری عبارت است از :
– اضطراب
– رفتارهای خشونت آمیز
– توهم و افسردگی
– ترس از آب ( ترس از آب به دلیل بیرون آمدن کف از دهان فرد بیمار)
– مشکل در صحبت کردن و تکلم
– ناتوانی در بلع
– فلج شدن فک
– حرکت غیر طبیعی عضله دیافراگم
– دو بینی
– ایست قلبی
– مشکلات تنفسی
– در نهایت مرگ بیمار
اقدامات لازم جهت فرد حیوان گزیده:
۱ ـ خارج ساختن و تمیز نمودن ویروس هاری از محل زخم:
تا حد مقدور در ساعات اولیه پس از گزش باید لابلای زخم را حداقل به مدت ۵ تا ده دقیقه با آب تمیز و صابون عمیقاً مورد شستشو قرار داد. این عمل مهمترین قسمت پیشگیــــــری از هاری به حساب می آید و می توان ادعا کرد که بیش از ۵۰ درصد پیشگیری از بیماری مربوط به رعایت این مسأله است.
۲ ـ خارج کردن صابون از لابلای زخم:
با استفاده از شیلنگ و فشار آب باید کف صابونهای باقیمانده را از لابلای زخم خارج نمود، زیرا باقیمانده صابون می تواند مواد ضدعفونی کننده را بی اثر نماید.
۳ ـ ضد عفونی نمودن زخم:
زخم را بعد از شستشو باید با الکل ۶۰ تا ۷۰ درجه یا محلول بتادین یک درصد و یا سایر مواد ضدعفونی نمود (زخم را هیچ وقت نباید پانسمان نمود زیرا میکروب هاری بی هوازی است و بر اثر پانسمان رشد آن سریع خواهد شد).
۴ ـ ارجاع فرد به مراکز بهداشتی درمانی جهت تلقیح واکسن و سرم
و پیگیری جهت تکمیل نوبتهای واکسن (که این مسأله باید با پیگیری، آموزش و حساسیت کامل دنبال گردد) ضمناً وضعیت واکسیناسیون توأم یا ثلاث فرد مجروح باید مورد بررسی قــرار می گیرد. اگر واکسیناسیون کامل باشد فقط یک نوبت واکسن به عنوان یادآور کافی است، در صورتی که مجروح بر ضد کزاز قبلاً ایمن نشده باشد. اولین نوبت واکسن و همچنین سرم ضدکزاز به مقدار مورد نیاز با نظر پزشک به وی تزریق می شود و مطابق دستور عمل نوبت های بعدی واکسن را ادامه می دهیم.
واکسن هاری
واکسن هاری از کشت سلولی تهیه می شود و آن را می بایست در ۵ نوبت در روزهای: صفر ـ ۳ ـ۷ ـ ۱۴ ـ ۳۰ به صورت عضلانی و حتماً در عضله دلتوئید بازو تلقیح نمود. در اطفال کمتر از ۲ سال واکسن در ناحیه فوقانی و جانبی ران تزریق می شود. هرگز نبایستی واکسن را در عضله سرین تلقیح کرد.
اگر فردی مورد گزش سگ قرار گیرد و سگ در دسترس باشد باید آن را به مدت ۱۰ روز بسته و تحت مراقبت قرار داد و در این مدت اگر علی رغم تأمین آب و غذای کافی حیوان تلف شد، به احتمال زیاد حیوان هار بوده و بایستی واکسیناسیون هاری تا نوبت آخر ادامه پیدا کند، ولی اگر بعد از ۱۰ روز حیــــوان سالم ماند نتیجه می گیریم سگ هار نیست و از ادامه واکسیناسیون یعنی نوبتهای ۱۴ و ۳۰ خودداری می نماییم .