شسوختگی‌ها یکی از آسیب‌های جدی پوستی هستند که ممکن است به دلایل مختلفی مانند حرارت، مواد شیمیایی، برق و تابش رخ دهند. علاوه بر آسیب‌های پوستی، سوختگی‌ها می‌توانند عوارض زیادی مانند درد شدید، محدودیت‌های حرکتی، سفتی عضلات و مفاصل و حتی مشکلات تنفسی به همراه داشته باشند. درمان این آسیب‌ها نیاز به مراقبت‌های چندجانبه دارد و فیزیوتراپی به عنوان بخشی مهم از برنامه توانبخشی، نقش اساسی در بهبود بیماران پس از سوختگی ایفا می‌کند.
اهداف فیزیوتراپی در درمان سوختگی
فیزیوتراپی در بیماران سوختگی با هدف کمک به بازیابی عملکرد و بهبود کیفیت زندگی انجام می‌شود. اهداف اصلی فیزیوتراپی در این بیماران عبارتند از:
- پیشگیری از سفتی مفاصل و افزایش دامنه حرکتی
- کاهش درد و بهبود راحتی بیمار
- افزایش قدرت عضلانی و جلوگیری از آتروفی (کاهش حجم عضلانی)
- بهبود عملکرد تنفسی، به ویژه در بیماران با سوختگی‌های گسترده و یا درگیری قفسه سینه
- پیشگیری از تشکیل بافت اسکار و بهبود قابلیت انعطاف‌پذیری پوست و بافت نرم
- بهبود تعادل و هماهنگی در فعالیت‌های روزانه
- بازگشت به فعالیت‌های روزمره و استقلال فردی
مراحل فیزیوتراپی در درمان سوختگی
توانبخشی بیماران سوختگی به مراحل مختلف تقسیم می‌شود و فیزیوتراپی در هر مرحله رویکردهای متفاوتی دارد:
- مرحله حاد
این مرحله بلافاصله پس از وقوع سوختگی آغاز می‌شود و تمرکز آن بر جلوگیری از عوارض اولیه و حفظ حرکت و عملکرد عضلات است. مهم‌ترین اقدامات در این مرحله شامل:
- حرکات غیر فعال و فعال مفاصل برای جلوگیری از سفتی و خشکی مفاصل.
- تمرینات تنفسی، به‌ویژه در بیمارانی که قفسه سینه آنها دچار سوختگی شده یا از ونتیلاتور استفاده می‌کنند.
- تغییر وضعیت بیمار در تخت برای پیشگیری از زخم‌های فشاری و بهبود گردش خون.
- تسکین درد با استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند ماساژ ملایم یا الکتروتراپی.
- مرحله زیر حاد
در این مرحله که پس از بهبود زخم‌های اولیه شروع می‌شود، تمرکز اصلی بر بهبود دامنه حرکتی و قدرت عضلانی است:
- تمرینات کششی برای جلوگیری از سفتی بافت‌ها و بهبود انعطاف‌پذیری مفاصل و عضلات.
- تمرینات مقاومتی و تقویتی به منظور بازگشت قدرت عضلات و جلوگیری از ضعف و آتروفی عضلانی.
- آموزش فعالیت‌های روزمره به بیمار برای بازگشت به زندگی عادی.
- مرحله بازتوانی و بهبودی طولانی‌مدت
در این مرحله تمرکز اصلی بر بازگشت کامل بیمار به زندگی روزمره و جلوگیری از مشکلات طولانی‌مدت است:
- تحریکات و ماساژ برای کاهش اسکارها و افزایش انعطاف‌پذیری بافت‌ها.
- تمرینات تعادلی و هماهنگی برای بهبود حرکات پیچیده و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره.
- تمرینات قدرتی و استقامتی برای بهبود کلی وضعیت بدنی و افزایش ظرفیت فعالیت جسمانی.
تکنیک‌های مورد استفاده در فیزیوتراپی سوختگی
فیزیوتراپیست‌ها از تکنیک‌های مختلفی برای درمان بیماران سوختگی استفاده می‌کنند که شامل:
- تمرینات حرکتی و کششی: این تمرینات به منظور حفظ دامنه حرکتی و جلوگیری از خشکی مفاصل انجام می‌شود. کشش‌های منظم به انعطاف‌پذیری بافت‌های سوخته و کاهش سفتی بافت‌ها کمک می‌کند.
- الکتروتراپی و استفاده از دستگاه‌های الکتریکی: از این دستگاه‌ها برای تسکین درد و تسریع در بهبود زخم‌ها استفاده می‌شود.
- آب‌درمانی (هیدروتراپی): آب‌درمانی به عنوان یکی از روش‌های مهم در درمان سوختگی‌ها استفاده می‌شود. تمرین در آب به کاهش وزن بر روی مفاصل کمک می‌کند و بیمار می‌تواند حرکات خود را با راحتی بیشتری انجام دهد.
- ماساژ و تحریک دستی: ماساژ ملایم باعث بهبود جریان خون و کاهش تنش‌های عضلانی می‌شود. همچنین از تکنیک‌های دستی برای جلوگیری از تشکیل اسکار و بهبود انعطاف‌پذیری پوست استفاده می‌شود.
- اسپلینت‌ها و بانداژهای فشاری: در برخی موارد، از اسپلینت‌ها و بانداژهای فشاری برای کاهش تشکیل اسکارهای هایپرتروفیک (برجسته) و بهبود شکل‌گیری بافت‌ها استفاده می‌شود.
- تمرینات تنفسی: به بیماران کمک می‌کند تا از عوارض ریوی پس از سوختگی‌های شدید جلوگیری کنند و عملکرد ریه‌ها را بهبود بخشند.
اثرات فیزیوتراپی بر کیفیت زندگی بیماران سوختگی
فیزیوتراپی می‌تواند به طور قابل توجهی به بهبود کیفیت زندگی بیماران سوختگی کمک کند. برخی از مزایای کلیدی عبارتند از:
- کاهش درد: تکنیک‌های فیزیوتراپی مانند الکتروتراپی و ماساژ می‌توانند به کاهش دردهای ناشی از سوختگی کمک کنند.
- افزایش تحرک و استقلال: با تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکتی، بیماران توانایی بیشتری برای انجام فعالیت‌های روزمره خود پیدا می‌کنند.
- بهبود عملکرد تنفسی: تمرینات تنفسی باعث بهبود عملکرد ریه‌ها و جلوگیری از عوارض ریوی می‌شود.
- پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت: با استفاده از تمرینات منظم و تکنیک‌های پیشگیرانه، از بروز مشکلات مانند سفتی مفاصل و اسکارهای شدید جلوگیری می‌شود.
فیزیوتراپی یکی از اجزای حیاتی در برنامه توانبخشی بیماران سوختگی است که می‌تواند به بهبود حرکتی، کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی این بیماران کمک کند.در فیزیوتراپی نیکان اقدسیه با تمرکز بر برنامه‌های تمرینی فردی‌سازی شده و تکنیک‌های مناسب ما در تلاشیم تا بهبود سریع‌تر و بازگشت بیمار به زندگی روزمره را رقم بزنیم.