فدراسیون جهانی دیابت (IDF)، به مناسبت روز جهانی دیابت، توجه ویژهای به بحث تغذیه سالم نموده و پیام روز جهانی دیابت امسال را «شروع تغذیه سالم با صبحانه» تعیین کرده است. این کار به بهانه تاکید بر اهمیت تغذیه سالم در پیشگیری از دیابت نوع دو و عوارض جدی دیابت صورت گرفته است. تغذیه سالم، با مصرف صبحانه سالم آغاز میشود که میتواند به کنترل وزن تمام افراد و کنترل قند خون افراد دیابتی کمک نماید.تغذیه سالم، نه تنها برای افراد مبتلا به دیابت، بلکه برای تمام افراد از اهمیت بالایی برخوردار است. رعایت تعادل مناسب در مصرف گروههای غذایی مختلف برای کنترل دیابت حائز اهمیت است.
مواد غذایی، حاوی سه ماده مغذی اصلی زیر هستند:
• کربوهیدراتها
• پروتئینها
• چربیها
این سه ماده مغذی، منبع اصلی تامین انرژی بدن به حساب میآیند.
کربوهیدراتها، گلوکز و نشاسته موجود در مواد غذایی هستند. انواع کربوهیدراتها عبارتاند از:
• نانها، برنج، ماکارونی
• میوهها
• لبنیات شامل شیر، ماست، دوغ و کشک
• سبزیجات نشاستهای مانند سیبزمینی
• حبوبات
• شیرینیها
کربوهیدراتها مستقیما بر سطح قند خون اثر داشته و باید بین میزان کربوهیدرات دریافتی، سطح فعالیت و میزان انسولین دریافتی تعادل برقرار باشد. این تعادل باعث حفظ قند خون در محدوده کنترل میگردد. برای دستیابی به این تعادل باید به میزان، نوع و زمان مصرف مواد غذایی حاوی کربوهیدرات در طول روز توجه نمود.
انتخابهای سالم گروه کربوهیدرات شامل مواردی از این گروه است که حاوی چربی و شکر افزوده کم و فیبر بالا باشد، مانند نانهای سبوسدار، ماکارونی سبوسدار، برنج قهوهای، میوهجات، سبزیجات نشاستهای، شیر و ماست کمچرب و حبوباتی نظیر عدس و لوبیا میباشد.
لازم به ذکر است، برخلاف تصور رایج که افراد دیابتی نباید به هیچ وجه از قند و شکر استفاده نمایند، مصرف مقادیر کم قند و شکر به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم، برای افراد مبتلا به دیابت بلامانع است.
پروتئین ماده مغذی است که برای ساخت و حفظ توده عضلانی بدن، پوست و سلولها، ضروری است. گروه پروتئینها تاثیر مستقیمی بر قند خون نداشته و شامل موارد زیر میباشد:
• انواع گوشت سفید و قرمز
• تخم مرغ و ماکیان
• شیر و پنیر
• حبوبات
چربیها و روغنها، منبع انرژی و برخی از ویتامینها بوده و همچنین به سلامت پوست کمک مینمایند. هضم چربی از هضم کربوهیدراتها و پروتئینها طولانیتر بوده و تاثیر مستقیمی بر قند خون ندارد. انواع مختلف چربیها و روغنها عبارتاند از:
• روغنهای غیراشباع با یک پیوند دوگانه
• روغنهای غیراشباع با چند پیوند دوگانه
• چربیهای اشباع
• چربیهای ترانس
روغنهای غیراشباع با یک یا چند پیوند دوگانه در روغنهای گیاهی، مانند روغن کانولا، روغن زیتون، مغز دانهها و ماهی وجود دارد. این روغنها سالمترین انتخاب از گروه چربیها و روغنها به حساب میآیند.
روغنهای جامد در منابع حیوانی مانند کره و لبنیات پرچرب و همچنین غذای فوری وجود دارند. چربیهای ترانس در روغنهای نباتی جامد یافت میشوند؛ این دو دسته از چربیها، به عنوان ناسالمترین انتخاب از این گروه شناخته میشوند.
نکته کلیدی در انتخابهای غذایی سالم شامل موارد زیر است:
• دریافت چربی کمتر
• دریافت شکر کمتر
• دریافت نمک کمتر
• دریافت فیبر بیشتر
• پیروی از یک برنامه غذایی منظم
برای کنترل قند باید به موارد زیر توجه نمود:
• مصرف سه وعده اصلی و دو تا سه میان وعده در روز
• عدم حذف وعدههای غذایی
• مصرف صبحانه
پیروی از یک رژیم غذایی سالم به کنترل قند خون، چربی خون و وزن تغذیه کمک نماید. تغذیه سالم به معنای تعادل بین مصرف گروههای غذایی مختلف است. به این منظور باید به میزان مصرف مناسب هر یک از این گروهها توجه نمود. یکی از شیوههای آسان برای برقراری این تعادل بین گروههای غذایی مختلف، استفاده از شیوه بشقاب است.
رابطه خوردن غذاهای خانگی و کاهش خطر ابتلا به دیابت
بر اساس نتایج تحقیقات پزشکی، خوردن غذاهای خانگی در کاهش ابتلا به دیابت نوع ۲ نقش دارد.
افرادی که هر روز ناهار و شام آماده شده در خانه را مصرف میکنند، ۱۳ درصد کمتر از کسانی که در هفته فقط ۶ وعده غذای خانگی میخورند، در معرض ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ قرار خواهند داشت.
دیابت نوع ۲ یکی از اصلیترین فاکتورهای خطر برای بروز بیماریهای قلبی به شمار میرود. در این مطالعه، اطلاعات مربوط به ۵۸ هزار زن و ۴۱ هزار مرد به مدت ۳۶ سال (بین سالهای ۱۹۸۶ تا ۲۰۱۲) مورد بررسی قرار گرفت. هیچکدام از این افراد در آغاز مطالعه به دیابت، بیماریهای قلبی و یا سرطان مبتلا نبودند.
پژوهشهای گوناگون نشان داده است که مصرف غذای بیرون از خانه و به ویژه فست فود با کاهش کیفیت رژیم غذایی و البته وزن بالای کودکان و نوجوانان همراه است.
در این مطالعه مشخص شد که مصرف وعدههای غذایی تهیه شده در خانه با کاهش وزن در طی دورهای هشت ساله در میانسالی و سالمندی همراه است. گفتنی است افراد چاق بیشتر از بقیه در معرض بروز ابتلا به بیمارهای قلبی عروقی و نیز دیابت نوع ۲ هستند.
ورزش کوتاه مدت و شدید برای بیماران دیابتی مناسب است
طبق مطالعات اخیری که در جلسه سالانه انجمن قلب آمریکا مطرح شد، ورزشهای کوتاه و شدید باعث بهبودی وضعیت کلسترول، قند خون و اضافه وزن در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 میشود.
به گزارش ایسنا به نقل از سایت MNT، محققان دریافتند سه ماه ورزش شدید به مدت 10 دقیقه سه بار در روز و 5 روز در هفته باعث کاهش 0.82 درصدی قند خون میشود. در حالی که انجام ورزش با شدت کم باعث کاهش 0.25 درصدی قند خون میشود.
ورزش باعث کاهش کلسترول و وزن میشود و تمامی فاکتورهایی که باعث بیماری قلبی میشوند را کاهش میدهد.
مدیر این تحقیقات میگوید به صورت سنتی برنامههای مربوط به مدیریت دیابت شامل ورزش با شدت کم و ورزش منظم میشود. او در این باره گفت: با انجام ورزش شدید و کوتاه مدت ورزشکاران به ضربان قلب ماکزیمم میرسند و بهتر میتوانند به برنامه مورد نظر خود برسند. ما همچنین دریافتیم که 10 دقیقه ورزش کوتاه مدت و شدید مناسبتر است زیرا افراد بهتر میتوانند به این برنامه عادت کنند و بیشتر در طول هفته ورزش کنند. این مطالعات بر روی 76 بیمار که دیابت نوع دو داشتند انجام شد. این افراد مدت کمی بعد از تشخیص بیماریشان در برنامه ورزشی 30 دقیقه، 5 روز در هفته شرکت کردند که در این برنامه 65 درصد ضربان قلب ماکزیمم خود میرسیدند. تعدادی دیگر در برنامه 10 دقیقهای سه بار در روز و 5 بار در هفته شرکت کردند که در این برنامه به 85 درصد ماکزیمم ضربان قلب میرسیدند.
افرادی که ورزش کوتاه مدت و شدید انجام میدهند بیشتر ورزش میکنند و پیشرفت بیشتری در میزان کاهش قند خون و وزن بدن داشتند.
مدیر این تحقیقات میگوید ما امیدواریم که بیماران بیشتر بر روی ورزشهای کوتاه مدت و شدید تمرکز کنند. تحقیقات ما نشان میدهد که ورزشهای کوتاه مدت و شدید جایگزین خوبی برای برنامههای ورزشی با شدت کم خواهد بود.